Fluktuacja pracowników

Fluktuacja pracowników

Wskaźniki, pomiar, redukcjaCzym jest fluktuacja pracowników?

Jak ją mierzyć i ograniczać?
Co może zrobić pracodawca, by zminimalizować fluktuację kadr?

Fluktuacja pracowników to kluczowy wskaźnik dla działów HR, managerów i CEO, pozwalający ocenić stabilność zatrudnienia w firmie. Zrozumienie tego zjawiska, jego pomiar i skuteczne zarządzanie nim jest niezbędne dla utrzymania konkurencyjności przedsiębiorstwa. W tym artykule wyjaśnimy:

Czym jest fluktuacja? - definicja

Fluktuacja pracowników to wskaźnik opisujący odchodzenie pracowników z firmy w określonym czasie. Obejmuje zarówno odejścia dobrowolne, czyli rezygnacje z pracy składane przez samych pracowników, jak i odejścia niedobrowolne, takie jak zwolnienia z inicjatywy pracodawcy, redukcje etatów czy przejścia na emeryturę.

Monitorowanie fluktuacji kadr jest kluczowe dla stabilnego funkcjonowania organizacji. Wysoka fluktuacja generuje dodatkowe koszty związane z rekrutacją i szkoleniem nowych pracowników, a także może negatywnie wpływać na morale zespołu i wizerunek pracodawcy.

Rodzaje fluktuacji kadr

Fluktuacja dobrowolna

Pracownik sam podejmuje decyzję o rezygnacji z pracy. Przyczyny mogą być różne: niezadowolenie z wynagrodzenia, brak możliwości rozwoju zawodowego, konflikt z przełożonym, zmiana miejsca zamieszkania lub znalezienie pracy lepiej dopasowanej do pracownika.

Fluktuacja niedobrowolna

Pracodawca decyduje o zakończeniu współpracy z pracownikiem. Może to być spowodowane redukcją etatów, likwidacją stanowiska pracy, niesatysfakcjonującymi wynikami pracy pracownika lub naruszeniem przez niego obowiązków pracowniczych.

Fluktuacja funkcjonalna

Dotyczy odejść pracowników o niskiej efektywności lub negatywnie wpływających na zespół. W takich przypadkach fluktuacja może przynieść korzyści dla organizacji, umożliwiając zatrudnienie bardziej produktywnych osób.

Fluktuacja dysfunkcjonalna

Obejmuje odejścia wartościowych pracowników, których firma chciałaby zatrzymać. Jest to zjawisko szkodliwe dla przedsiębiorstwa, generujące wysokie koszty i straty.

Wskaźnik fluktuacji kadr

Wskaźnik fluktuacji pracowników w firmie pozwala mierzyć poziom wymiany pracowników w danym okresie. Oblicza się go, dzieląc liczbę odejść pracowników w danym okresie (np. miesiącu, kwartale, roku) przez średnią liczbę zatrudnionych w tym samym okresie, a następnie mnożąc wynik przez 100%.

Wzór

Jak obliczyć?

„Wskaźnik fluktuacji = (Liczba odejść / Średnia liczba zatrudnionych) * 100%“

Interpretacja wskaźnika

Aby ocenić, czy wskaźnik fluktuacji jest wysoki, czy niski, należy monitorować go regularnie i porównywać z:

  • danymi historycznymi firmy,

  • średnią w branży

  • oraz w poszczególnych działach.

Pozwala to na identyfikację obszarów, w których fluktuacja jest szczególnie wysoka i wymaga interwencji. Przyjmuje się następujące odnośniki pomiaru fluktuacji:

poniżej 5% rocznie

niski i nie wymaga działań naprawczych,

5-10% rocznie

poziom akceptowalny, ale warto go monitorować,

powyżej 10%

wysoki, niosący negatywne skutki dla organizacji i wymagający podjęcia działań naprawczych.

W niektórych branżach, np. w handlu detalicznym czy gastronomii, akceptowalny poziom fluktuacji może być wyższy.

Twoja fluktuacja kadr jest za wysoka?

Jak badać przyczyny fluktuacji pracowników?

Aby skutecznie zapobiegać fluktuacji, kluczowe jest zrozumienie jej przyczyn.
Istnieje kilka różnych metod, które pozwalają uzyskać pełny obraz sytuacji. Są to mn.in.:

Exit interview

Exit interview

Rozmowy z odchodzącymi pracownikami to cenne źródło informacji. Należy zadawać otwarte pytania dotyczące powodów rezygnacji, satysfakcji z pracy, relacji z przełożonymi, możliwości rozwoju i wynagrodzenia. Ważne jest zapewnienie anonimowości i poufności, aby pracownicy byli szczerzy. Zebrane dane należy analizować, szukając powtarzających się wzorców i trendów.

Ankiety pracownicze

Ankiety pracownicze

Regularne ankiety, zarówno ogólne, jak i dotyczące konkretnych aspektów pracy (np. satysfakcji z wynagrodzenia, oceny przełożonego), pozwalają na identyfikację problemów, zanim doprowadzą pracownika do ostatecznej decyzji. Ankiety powinny być anonimowe, a pytania jasne i konkretne.

Grupy fokusowe

Grupy fokusowe

Dyskusje z grupami pracowników (obecnych i byłych) mogą ujawnić głębsze, często ukryte przyczyny fluktuacji. Moderator powinien zadbać o otwartą i bezpieczną atmosferę, w której uczestnicy czują się swobodnie, dzieląc się swoimi opiniami.

Analiza danych HR

Analiza danych HR

Dane dotyczące stażu pracy, wynagrodzenia, ocen pracowniczych, absencji i powodów rotacji mogą ujawnić korelacje i wzorce, które pomogą w identyfikacji grup ryzyka i potencjalnych przyczyn fluktuacji.

Benchmarking

Benchmarking

Porównanie wskaźników fluktuacji z danymi z branży i konkurencji pozwala na ocenę, czy problem fluktuacji w firmie jest specyficzny, czy wynika z ogólnych trendów na rynku pracy.

Skutki wysokiej fluktuacji pracowników dla firmy

Wysoki wskaźnik fluktuacji pracowników niesie za sobą szereg negatywnych konsekwencji dla przedsiębiorstwa, wpływając na jego wyniki finansowe, produktywność i kulturę organizacyjną.

Koszty finansowe

Do bezpośrednich kosztów związanych z utratą pracownika należą wydatki na rekrutację nowego personelu (ogłoszenia, agencje rekrutacyjne), koszty szkoleń i wdrożenia, a także straty wynikające z niższej produktywności nowego pracownika w początkowym okresie zatrudnienia.

Według SHRM (Society for Human Resource Management), średni koszt zastąpienia pracownika może wynosić nawet 6 do 9-krotność jego miesięcznego wynagrodzenia.

Spadek produktywności

Częste zmiany w zespole zaburzają ciągłość pracy, utrudniają realizację projektów i obniżają ogólną efektywność. 

Utrata wiedzy i doświadczenia

Odejście doświadczonego pracownika oznacza utratę cennej wiedzy, know-how i relacji z klientami, które budowane były przez długi czas.

Negatywny wpływ na morale zespołu

Częste rezygnacje z pracy demotywują pozostałych pracowników, zwiększają ich obciążenie pracą i mogą prowadzić do wypalenia zawodowego.

Pogorszenie wizerunku pracodawcy

Firma postrzegana jest jako niestabilna i nieatrakcyjna dla potencjalnych kandydatów, co utrudnia rekrutację i budowanie silnej marki pracodawcy.

Czy każda rotacja pracowników jest niekorzystna?

Nie, to, że pracownicy odchodzą nie zawsze jest zjawiskiem negatywnym. W pewnych sytuacjach rotacja pracowników może mieć korzyści dla organizacji.

Fluktuacja funkcjonalna

czyli odejścia pracowników o niskiej efektywności lub negatywnie wpływających na zespół, to korzystne dla firmy skutki fluktuacji. Pozwalają one na "odświeżenie" zespołu, poprawę jego dynamiki i podniesienie ogólnej produktywności.

Fluktuacja dobrowolna

Choć wiąże się z kosztami rekrutacji i szkolenia, może również wcale nie być szkodliwa dla firmy lecz stymulować rozwój organizacji. Nowe osoby wnoszą świeże spojrzenie, nowe pomysły i doświadczenia, co może przyczynić się do innowacji i wzrostu konkurencyjności firmy.

Należy jednak pamiętać, że wysoki poziom fluktuacji, szczególnie tej niekorzystnej (dysfunkcjonalnej), zawsze stanowi zagrożenie dla stabilności i płynności wyników finansowych organizacji.

O niską fluktuację pracowników w firmie warto dbać szczególnie w przypadku:

Pracowników o kluczowych kompetencjach

Ich odejście wiąże się z utratą cennej wiedzy i doświadczenia, co może negatywnie wpłynąć na efektywność i innowacyjność organizacji.

Stanowisk specjalistycznych i managerskich

Rekrutacja i wdrożenie nowego pracownika na takie stanowisko jest czasochłonne i kosztowne.

Firm z wysokimi kosztami rekrutacji i szkolenia

W branżach, gdzie pozyskanie i przygotowanie nowego pracownika generuje znaczne wydatki, minimalizowanie fluktuacji jest kluczowe dla rentowności.

3 kluczowe wskaźniki zapobiegające dużej fluktuacji pracowników

Zapobieganie wysokiej fluktuacji pracowników wymaga kompleksowego podejścia, uwzględniającego różne aspekty polityki personalnej i kultury organizacyjnej. Oto kluczowe czynniki, które wpływają na zatrzymanie talentów w firmie:

Podstawą są konkurencyjne płace, regularne podwyżki i dopasowany do potrzeb pracowników pakiet dodatków pozapłacowych.

Jasno określone ścieżki kariery, szkolenia, coaching, udział w ciekawych projektach i możliwość awansu zwiększają zaangażowanie i motywację.

Otwarta komunikacja, partnerskie relacje, docenianie pracowników, dbałość o równowagę między pracą a życiem prywatnym oraz spójność wartości firmy z jej realnym działaniem są kluczowe.

Ponadto przydatne są: 

Liderzy powinni słuchać pracowników, konsultować z nimi decyzje, doceniać ich wkład, umożliwiać im uczenie się i rozwój oraz inspirować do osiągania celów.

Dobry onboarding pomaga szybko się zaaklimatyzować, a rzetelny offboarding i exit interview pozwalają poznać przyczyny odejść i wdrożyć działania naprawcze.

Regularne monitorowanie nastrojów pracowników pozwala na identyfikację problemów i wdrażanie odpowiednich rozwiązań.

Wynagradzanie i benefity:

  • rynkowy poziom wynagrodzenia oraz regularne podwyżki,

  • premie i bonusy przyznawane w oparciu o przejrzyste kryteria,

  • dodatki dostosowane do indywidualnych potrzeb pracowników.

Cykliczne podwyżki związane z oceną pracowników nie powinny być problematyczne, to samo można powiedzieć o premiach i bonusach. Warto też regularnie monitorować wynagrodzenia w branży, czy na lokalnym rynku pracy, by nie okazało się, że płace w naszej firmie znacznie odstają (w dół lub w górę) od tych u konkurencji. Również rzetelnie opracowany system premiowo – bonusowy powinien być standardem w firmie dbającej o stabilny stan zatrudnienia.


Co do dodatków pozapłacowych, warto śledzić trendy i nie poprzestawać na standardzie (opieka medyczna, pakiet sportowy, ubezpieczenie). Podstawowe benefity, oferowane w każdej firmie mogą nie mieć takiego znaczenia dla pracowników i nie będą motywować tak, jak te wyjątkowe np. dodatkowy dzień wolny od pracy (np. w dniu urodzin pracownika, na wolontariat, czy z innej, ważnej dla pracownika okazji), elastyczne godziny pracy, dofinansowanie posiłków w pracy, dojazdów do pracy, dopłaty do kosztów wypoczynku, wsparcia psychologicznego lub hobby pracownika. Warto zapytać pracowników, na czym im zależy.


Niektóre z nich wcale nie muszą być kosztowne dla firmy, a pracownicy mogą je bardzo doceniać. Należy przy tym pamiętać, że nawet najbardziej wyrafinowany benefit nie podniesie motywacji pracownika, jeśli pracodawca nie zadba o jego podstawowe potrzeby, jak satysfakcjonujące wynagrodzenie, poczucie bezpieczeństwa i stabilności, czy szacunek i docenienie.

Możliwości rozwoju:

  • jasno określone ścieżki awansu,

  • stawianie wyzwań,

  • umożliwianie podejmowania decyzji i wpływania na rozwój organizacji,

  • coaching, szkolenia i warsztaty dostosowane w do indywidualnych potrzeb,

  • nowoczesne narzędzia technologiczne przeznaczone do uczenia się (platformy, edu-boty, gry itp.).

Większość pracowników docenia zdobywanie wiedzy, realizację ciekawych projektów, możliwość poszerzania kompetencji i awanse, ale uwaga – wrzucanie wszystkich do jednego worka i aprioryczne ustalanie programów szkoleniowych czy coachingowych się nie sprawdza. Rozwój powinien być adekwatny, a propozycje edukacyjne muszą uwzględniać potrzeby, umiejętności i oczekiwania pracowników. Pieniądze wydane na szkolenia, na których pracownicy drzemią, nie zwrócą się w żaden sposób.

Rozwój to nie tylko uczenie się, to też doświadczanie, współdecydowanie, realizacja wyzwań. Zaangażowanie i lojalność pracowników jest pochodną udanej współpracy z innymi, ciekawych zadań i poczucia, że ich głos, ich decyzje mają znaczenie.

Kultura organizacyjna:

  • spójność wartości i realnego działania firmy,

  • promowanie przywództwa opartego na partnerstwie,

  • otwarta komunikacja,

  • umożliwianie pracownikom zachowania równowagi pomiędzy pracą a życiem prywatnym,

  • docenianie pracowników,

  • świętowanie małych i większych sukcesów indywidualnych i zespołowych,

  • badanie satysfakcji w celu ulepszania życia firmy i pracowników,

  • praca hybrydowa lub zdalna.

Niestety, nie w każdej organizacji wizerunek i realne życie firmy są tożsame. A grupa świadomych pracowników (bez względu na wiek) rośnie. Oni nie są zainteresowani pracą do wieczora, bez reguł, bez relacji, bez zaufania. Ci pracownicy rotują i odchodzą z firm, które utknęły w trybach eksploatacyjnego zarządzania ludźmi.

Ludzi można zatrzymać w firmie, w której kultura organizacyjna uwzględnia otwartość, dialog, współtworzenie wartości, troskę o pracowników, o ich zdrowie psychiczne, a także środowisko naturalne.

Optymalizujemy płynność kadr!

Jak liderzy mogą wpływać na utrzymanie niskiej fluktuacji?

Rola liderów w zapobieganiu fluktuacji jest nieoceniona.

To oni, poprzez codzienne relacje z pracownikami, kształtują kulturę danej organizacji i wpływają na ich zaangażowanie. Jak przełożyć teorię i wytyczne dotyczące angażowania i „utrzymania ludzi na pokładzie” na codzienną praktykę menedżerską? Jeśli jesteś liderem, to aby utrzymać niską rotacje kadr, wdrażaj poniższe działania: 

W relacjach z pracownikami: 

  • rozmawiaj z ludźmi, nie szczędź czasu na słuchanie,

  • konsultuj ze swoim zespołem ważne decyzje,

  • zauważaj swoich ludzi, ich pracowitość, sukcesy czy też wycofanie, brak motywacji, nie uciekaj od relacji,

  • pytaj o problemy i szukaj rozwiązań,

  • oceniaj na podstawie danych i długotrwałej obserwacji, motywuj i wynagradzaj adekwatnie,

  • umożliwiaj pracownikom uczenie się, awans, różnorodność zadań,

  • wymagaj, stawiaj wysoko poprzeczkę, ale bądź świadom zasobów i limitów,

  • inspiruj swoich ludzi i ucz się od nich,

  • pamiętaj o równowadze pomiędzy zaufaniem a kontrolą,

  • nie czekaj z docenianiem pracownika do momentu, aż się zwolni.

Na poziomie strategii, procedur i procesów:

  • dbaj o rozwój angażującego przywództwa i sukcesji w firmie,

  • nie lekceważ konieczności odpoczynku, przeciwdziałaj wypaleniu zawodowemu,

  • promuj transparentną komunikację, uczciwość i szacunek dla różnorodności,

  • zawsze pamiętaj o kodeksie pracy, a gdy Twój zespół pracuje po godzinach, sprawdź, co jest powodem zachwiania równowagi pomiędzy pracą a życiem prywatnym,

  • nie oszczędzaj na wartościowych szkoleniach i innych formach zdobywania wiedzy,

  • wdrażaj ciekawe i adekwatne dla pracowników benefity,

  • prowadź rzetelny onboarding oraz offboarding i exit interview,

  • realizuj regularnie badanie satysfakcji i zaangażowania pracowników,

  • wdrażaj i pilnuj reguł compliance,

  • reaguj na mobbing i inne patologie,

  • wdrażaj inicjatywy związane z ochroną środowiska, inicjatywy społeczne, czy praktyki etycznego biznesu.

Nie ma idealnych firm ani doskonałych menedżerów. Kluczem do sukcesu jest ciągłe doskonalenie, wdrażanie dobrych praktyk i dbałość o potrzeby pracowników. Inwestycja w kapitał ludzki przekłada się na stabilność zespołu, wyższą efektywność i lepsze wyniki finansowe przedsiębiorstwa.

Pomagamy ograniczać fluktuację kadr