8 przywilejów dla pracujących ojców

Jeśli twój potomek dopiero przyszedł na świat, należy ci się 2 dni urlopu okolicznościowego. Aby z niego skorzystać, wystarczy złożyć do pracodawcy pisemny wniosek wraz z aktem urodzenia dziecka. Choć ustawodawca nie określił dokładnie, w jakim terminie należy wykorzystać 2 dodatkowe dni, to dobrą praktyką jest, aby było to zaraz po narodzinach dziecka, a jeżeli później, to należy wskazać powód, dla którego tak się stało, (np. wyjście matki z dzieckiem ze szpitala w późniejszym terminie). Oczywiście za ten czas przysługuje pracownikowi 100% wynagrodzenia.

Pierwsze tygodnie po urodzeniu dziecka to ‘domowa rewolucja’, podczas której matka niewątpliwie potrzebuje wsparcia partnera. Ustawodawca to przewidział, dając ojcom prawo do pełnopłatnych 2 tygodni urlopu ojcowskiego. Ojciec może go podzielić na dwie części, każda to pełny tydzień lub wykorzystać jednorazowo do czasu ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia. Nie może go natomiast nikomu oddać. Niewykorzystany przepada.

Pisemny wniosek o udzielenie tego urlop musi wpłynąć do pracodawcy nie później niż na 7 dni przed planowanym terminem rozpoczęcia. Pracodawca nie ma prawa odmówić, jeśli wniosek został zgłoszony w sposób określony przepisami oraz we wskazanym terminie.

Urlop macierzyński trwa 20 tygodni, z tego bezwzględnie pierwsze 14 tygodni przysługuje wyłącznie matce, a pozostałymi 6 tygodniami rodzice mogą się podzielić. Składając wniosek o część urlopu macierzyńskiego ojciec zobligowany jest dostarczyć pisemną informację o okresie, o który się ubiega, informację o okresie wykorzystanym przez matkę dziecka, a także deklarację potwierdzającą rezygnację matki z pozostałej części urlopu macierzyńskiego. Obowiązkowo również należy okazać dokument potwierdzający narodziny dziecka.

Urlop ten udzielany jest na pełne tygodnie i nie można go dzielić na części. W czasie urlopu ojcu przysługuje wynagrodzenie w takim wymiarze, jak matce, czyli 100% średniego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy, jeśli matka nie będzie korzystała z urlopu rodzicielskiego lub 80%, jeśli matka zdecyduje się skorzystać z urlopu rodzicielskiego.

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego matka lub ojciec mogą powrócić do pracy lub zdecydować się na skorzystanie z urlopu rodzicielskiego: do 32 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie) lub 34 tygodni (w przypadku urodzenia bliźniaków). Urlopem tym rodzice mogą się podzielić. Udziela się go jednorazowo lub maksymalnie w czterech częściach, najpóźniej do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. 

Należy pamiętać, ze decyzję o skorzystaniu z pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim trzeba podjąć już w ciągu trzech tygodni po porodzie, składając pisemny wniosek z deklaracją okresu, o który się wnioskuje. W sytuacji, gdy udzielany jest w częściach przypadających jedna po drugiej, każda z tych części nie może być krótsza niż 8 tygodni. W sytuacji narodzin jednego dziecka pierwsza część nie może być krótsza niż 6 tygodni.

Jest to urlop płatny, ale.. jeśli wykorzystany jest w jednej części, to rodzicowi należy się 80% wymiaru wynagrodzenia, a jeśli w kilku częściach, to 100% za pierwsze 6 tygodni i po 60% za pozostałe tygodnie.

Pracownik/ojciec zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Wymiar tego urlopu wynosi do 36 miesięcy. Udziela się go na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat – maksymalnie w 5 częściach. Ten urlop ma jedną wadę – jest bezpłatny.

Co ważne, wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego (w ramach 36-miesięcznego wymiaru) przysługuje każdemu z rodziców. Nie można go zatem przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. Skorzystanie przez rodzica lub opiekuna z urlopu wychowawczego w wymiarze miesiąca pomniejsza liczbę pozostałych do wykorzystania części tego urlopu.

Kolejnym uprawnieniem rodziców z grupy „dzielonych” jest wynikające z art. 188 K.P. prawo do 2 dni zwolnienia od pracy w danym roku kalendarzowym w związku z wychowywaniem przynajmniej jednego dziecka do lat 14. Co ciekawe, to sami rodzice mogą decydować, czy chcą wykorzystać je w dniach (2 dni), czy w godzinach (16 godzin). Za czas takiego zwolnienia pracownik zachowuje pełne prawo do wynagrodzenia.

W przypadku, gdy oboje rodzice dziecka są zatrudnieni, z uprawnienia do zwolnienia od pracy w pełnym wymiarze może korzystać tylko jedno z nich. Ministerstwo Rodziny nie widzi natomiast przeszkód prawnych, aby rodzice dziecka mogli dzielić się tym uprawnieniem, np. 1 dzień lub 8 godzin przypada ojcu, a drugi dzień lub 8 godzin – matce dziecka. Za czas takiego zwolnienia pracownik zachowuje pełne prawo do wynagrodzenia.

Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy (etatu) w okresie, w którym mógłby on korzystać z takiego urlopu. Pracownik powinien wystąpić z takim wnioskiem na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy, a pracodawca jest zobowiązany go uwzględnić. Warto też wiedzieć, iż  obniżenie etatu wiąże się z ochroną zatrudnienia na okres do 12 miesięcy od dnia złożenia w/w wniosku. Regulowane jest to w art. 186 kodeksu pracy.

Kolejnym uprawnieniem, którym rodzice mogą się dzielić, czyli przysługuje ojcu lub matce, jest zapis art. 178 § 2 kodeksu pracy. Określa on, iż pracodawca nie może zatrudniać pracownika bez jego zgody w godzinach nadliczbowych, porze nocnej, tzw. przerywanym systemie czasu pracy, ani delegować go poza stałe miejsce pracy. Dotyczy to rodziców opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia.

Możliwości, jakie ustawodawca daje ojcom chcącym aktywnie włączyć się w wychowanie dzieci jest naprawdę wiele. W zależności od liczby urodzonych dzieci, przysposobienia, czy ich stanu zdrowia poszczególne opcje mogą się od siebie różnić. Warto wówczas sięgnąć do przepisów lub zapytać o radę w dziale kadr.