Trenkwalder
7 miesięcy temu
•21 min. czytania
Offboarding i exit interview, czyli jak pożegnać się z pracownikiem?
Jak dobrze rozstać się z pracownikiem? Co zrobić, aby zakończenie współpracy było zarówno poprawne proceduralnie, jak i ludzkie?
Offboarding pracownika – czym jest, jakie są jego etapy i rola? Jak przeprowadzić exit interview?
Rozstanie z pracownikiem nigdy nie jest łatwym momentem, bez względu na to, która strona inicjuje koniec współpracy. Rynek pracy jest dynamiczny. Pracodawcy zwalniają pracowników, a pracownicy rezygnują z pracodawców. To proces, który ma miejsce w każdej firmie. Jak przeprowadzić go prawidłowo?
Z tego artykułu dowiesz się:
Jak przeprowadzić exit interview z osobą odchodzącą z firmy?
Jakie korzyści może przynieść dobrze przeprowadzony offboarding?
Offboarding zaczyna się od wypowiedzenia umowy o pracę zainicjowanego przez jedną ze stron – pracownika lub pracodawcę. Gdy zwalniamy pracownika, przedstawiamy mu argumenty i wyjaśnienie decyzji o zwolnieniu. Na tym etapie nie może zabraknąć konkretów, ale też empatii. Przedstawiamy również warunki zwolnienia oraz harmonogram odejścia. Gdy wypowiedzenie składa pracownik, warto jak najszybciej wyznaczyć termin exit interview, aby poznać powody rezygnacji z pracy. Każdy proces offboardingu powinien być transparentny i przeprowadzony z szacunkiem oraz troską o pracownika.
Cztery etapy profesjonalnego offboardingu
Niezależnie od tego, która strona inicjuje zakończenie współpracy, pracodawca nie powinien zapomnieć o żadnym z elementów procesu offboardingu:
Formalności kadrowe związane z wypowiedzeniem, ustaleniem terminu zakończenia pracy, odprawą pieniężną, korzystaniem z benefitów, rozliczeniem lub wykorzystaniem urlopu, a także przygotowaniem referencji dla odchodzącego pracownika.
Exit interview i komunikacja wewnętrzna dotycząca odejścia pracownika z organizacji.
Zakończenie i przekazanie projektów prowadzonych przez odchodzącego pracownika jego następcy, przekazanie dokumentów, ważnych danych kontaktowych oraz poinformowanie klientów o zmianie.
Kwestie techniczne – przejęcie od pracownika narzędzi pracy, kart dostępu, zablokowanie dostępów do systemów, komunikatorów i skrzynki mailowej.
Komunikacja w procesie offboardingu
Osoby, które pozostają w organizacji, a zwłaszcza w zespole, powinny zostać z wyprzedzeniem poinformowane o odejściu pracownika i poznać (o ile to możliwe) powód odejścia oraz harmonogram tego procesu. Offboarding ma też znaczenie wizerunkowe, przeprowadzając ten proces, trzeba pamiętać, że może wywołać różne reakcje pracownika, które nie będą obojętne dla innych: np. „muszę przyznać, że mimo szoku związanego ze zwolnieniem, czuję wsparcie, pracodawca nie zostawia mnie na lodzie” lub „nikt nie kiwnął palcem, żeby zatroszczyć się o moje uczucia i moją zawodową przyszłość”.
Offboarding ma sens wtedy, gdy jest procesem dającym obu stronom wartościowy feedback. Aby dobrze go przeprowadzić, trzeba mieć czas i dobry schemat exit interview. Celem exit interview jest zdobycie informacji o powodach odejścia pracownika, wsparcie go w przełomowym czasie i przekazanie feedbacku menedżerom w celu wprowadzenia uzasadnionych zmian w organizacji.
Co to jest exit interview i na czym polega?
Spotkanie proponowane odchodzącemu pracownikowi powinno mieć w miarę swobodny charakter. Nie jest to wywiad, chociaż nazwa na to wskazuje. W takiej rozmowie ważne jest poznanie argumentacji i motywacji odchodzącego pracownika. Nie zawsze informacje zwrotne są laurką, powody odejścia bywają różne. Mogą dotyczyć zbyt trudnej współpracy z ludźmi, nieporozumień z przełożonym, bałaganu, braku decyzyjności czy też nadmiaru pracy.
Jakie pytania warto zadać podczas exit interview?
Dlaczego odchodzisz z firmy?
Jak oceniasz zdobyte w firmie doświadczenie, Twój rozwój zawodowy i wyzwania na pełnionym stanowisku?
Co było dla Ciebie najbardziej satysfakcjonujące w pracy?
Co utrudniało Ci pracę?
Jak oceniasz warunki pracy i benefity?
Jak oceniasz relacje ze współpracownikami i przełożonym?
Co sądzisz o kulturze organizacyjnej firmy?
Co zapamiętasz najlepiej i/ lub o czym nie chcesz pamiętać?
Jakie masz sugestie odnośnie zmian, które mogłyby poprawić procesy i relacje w organizacji?
Czy polecisz naszą firmę znajomym jako dobre miejsce pracy?
Pytania warto zadawać z wyczuciem i dopasować je do pracownika. Zazwyczaj exit interview prowadzi osoba z działu HR, ale uzyskane informacje powinny dotrzeć w formie notatki do wszystkich zainteresowanych osób, czyli menedżerów odpowiedzialnych zarządzanie firmą i przełożonego. Wówczas możliwe będą usprawnienia w skali mikro i makro. Inaczej raport (notatka) wyląduje w przysłowiowej szufladzie i nikomu w niczym nie pomoże.
Jak przeprowadzić exit interview z osobą odchodzącą z firmy?
Informacje, które można uzyskać podczas exit interview od osoby odchodzącej z organizacji, są bardzo cenne. Wiadomo, że niektórzy pracownicy „odchodzą od”, a inni „odchodzą do”. Jeśli odejście ma charakter ucieczki, rezygnacji warto rozmawiać otwarcie. Lepiej dowiedzieć się czegoś konkretnego (np. X jest impulsywny i często przekracza granice) niż gładko rozmawiać „o pogodzie”. Feedback jest cenny, jeśli może służyć zmianie, rozwojowi osób pozostających w organizacji i budowaniu pozytywnej kultury. Krytyczny feedback nie powinien być zapomniany. Jeśli osoba odchodząca mówi o braku dobrej organizacji pracy działu i wynikającej z tego presji czasowej, trzeba zaadresować taką informację. Jeśli pojawia się temat mobbingu, faworyzowania czy też pomijania niektórych pracowników, tym bardziej trzeba reagować, aby kolejne odejścia nie stały się faktem. W rozmowie z pracownikiem prosimy o opisanie faktów, konkretnych sytuacji, aby, z drugiej strony, nie narazić nikogo na niesłuszny osąd. To są trudne sytuacje, ale życie organizacji nie składa się z samych sukcesów i doskonałych relacji.
Przykładowe pytania:
Co zmieniło się w organizacji w czasie Twojej pracy i co spowodowało Twoją decyzję
o odejściu?Czy próbowałeś/aś wpłynąć na zmianę sytuacji, która doprowadziła Cię do odejścia? W jaki sposób?
Co wymaga szybkiej poprawy?
Co jest dobre/ pozytywne w organizacji?
Co najbardziej lubiłeś/as w swojej pracy?
Inaczej rozmawiamy z osobą, która idzie do nowej pracy na wyższe/ciekawsze stanowisko, z wyższym wynagrodzeniem i lepszymi benefitami. W tej sytuacji warto dowiedzieć się, czy decyzja została podjęta po rozważeniu opcji pozostania w organizacji, czy pracownik sprawdzał możliwość awansu wewnętrznego i perspektyw dalszego rozwoju, czy rozmawiał o tym z przełożonym.
Przykładowe pytania:
Czy próbowałeś/aś dowiedzieć się o możliwościach awansu wewnętrznego w organizacji i/lub zmiany wynagrodzenia?
Co organizacja powinna zmienić, aby kolejne osoby nie poszły w Twoje ślady?
Co jest cenne/ wartościowe w organizacji?
Co było dla Ciebie najciekawsze w pracy?
Jak przeprowadzić exit interview z osobą zwalnianą?
Najtrudniejsze są rozmowy z osobami zwolnionymi z inicjatywy pracodawcy. Exit interview pełni funkcję łagodzącą emocje i jest ostatnim aktem troski i zainteresowania pracownikiem. Ma zdecydowaną wartość ze względu na komfort pracownika, jeśli zwolnienie jest spowodowane np. likwidacją stanowiska. Jeśli zwolnienie następuje z racji niedopełnienia obowiązków lub/i niskich wyników, pracownikowi również warto pomóc, przekazując ostatni feedback w stylu coachingowym, a nie stricte oceniającym (ocena powinna być wyrażona w momencie wręczania wypowiedzenia). Zawsze warto docenić sukcesy, czy nawet małe osiągnięcia.
Przygotujmy się na żal, złość i lęk przed przyszłością wyrażany przez pracownika i posłuchajmy, co ma do powiedzenia o organizacji. Może się okazać, że jego/ jej niezadowalający poziom/ styl pracy był spowodowany czynnikami, z którymi inni radzą sobie dobrze np. zbyt wysokie targety (z punktu widzenia firmy nigdy nie są za wysokie!), ostra rywalizacja aprobowana przez przełożonego, niekomfortowe miejsce pracy lub przekroczenie norm BHP czy czasu pracy prowadzące do przebodźcowania i wypalenia.
Tu pojawia się szeroki temat różnorodności i przygotowania firmy na działania uwzględniające ten aspekt w organizacji. Trzeba pamiętać o tym, że nie każdy ma identyczną odporność psychofizyczną
i preferencje dotyczące otoczenia, w którym pracuje. Np. praca w open space nie jest dla każdego. Wielu pracowników potrzebuje krótkich, ale częstych przerw w pracy. Ludzie mają też różne preferencje odnośnie natężenia osobistych kontaktów międzyludzkich i tempa pracy. Dlatego ogromna ilość pracowników wybiera pracę zdalną lub model hybrydowy. Dlatego też zdarza się coraz częściej, że pracownicy rezygnują z pracy lub nie są efektywni z wyżej wymienionych powodów.
Przykładowe pytania:
Czy rozpoczynając pracę, Twoje zadania i cele związane ze stanowiskiem były dla Ciebie zrozumiałe?
Czy uważasz, że zadania były dopasowane do Twoich umiejętności i predyspozycji osobowościowych?
Jakie utrudnienia napotkałeś/as w pracy?
Czy miałeś/aś możliwość rozmowy o zadaniach i ich realizacji, gdy pojawiły się trudności i jak to wpłynęło na Twoją pracę?
Jak oceniasz atmosferę w zespole i Twoją współpracę z przełożonym?
Uważaj na potencjalne błędy offboardingu oraz exit interview!
Chaotyczność i brak planu.
Brak komunikacji wewnętrznej na temat zwolnienia/ odejścia.
Brak zainteresowania odchodzącym/zwolnionym pracownikiem, brak empatii i otwartości na rozmowę.
Sztampa, niedostosowanie procesu do konkretnej osoby (tak wrażliwy proces, z racji emocji, jakie wywołuje, powinien być w miarę możliwości szyty na miarę konkretnego pracownika).
Przedwczesne zamykanie dostępów i ograniczanie udziału pracownika w pracy zespołu i funkcjonowaniu firmy.
Korzyści, jakie może przynieść profesjonalny offboarding
Wyciszenie emocji, które towarzyszą rozstaniu.
Uzyskanie szczerego feedbacku dotyczącego organizacji i ludzi.
Zmiana w przekazie wizerunkowym firmy i komunikacji z otoczeniem.
Możliwość wprowadzenia zmian w zakresie procedur, procesów i ogólnie pojętej kultury organizacyjnej.
Zachęcenie pracowników do uczestniczenia w grupach (social media) lub spotkaniach alumnów.
Szansa na powrót do organizacji ludzi, na których nam zależy – to zdarza się częściej, niż sądzicie!
Dobre przygotowanie i przeprowadzenie offboardingu oraz exit interview ważne jest zarówno w przypadku, gdy pracownik wypowiada umowę o pracę, jak i wówczas, gdy to pracodawca zwalnia pracownika. W tej drugiej sytuacji należy dodatkowo pamiętać, by rozstawać się z ludźmi spokojnie i starać się realnie pomóc pracownikom, którzy nie wybrali sami dalszej drogi zawodowej. Oni najbardziej potrzebują zwolnienia ze świadczenia pracy, wolnych dni na szukanie nowego pracodawcy, odprawy i wsparcia typu outplacement.
Podziel się nim z innymi!
Rekrutacje silversów i zarządzanie zespołami zróżnicowanymi wiekowo
Jak przebiega rekrutacja silversów? Jakie korzyści niesie zatrudnianie osób po 50-tce? O czym pamiętać rekrutując osoby z najstarszego pokolenia?
Rekruterzy łaskawszym okiem patrzą na ludzi dojrzałych, zaczynają doceniać ich wiedzę, doświadczenie i stabilność. Warto zachować zdrowy dystans do dzielenia ludzi na grupy pod kątem wieku. Pracownicy 50 i 60+ to w dużej mierze ludzie wykształceni, spełnieni w życiu osobistym, dobrze radzący sobie w sytuacjach kryzysowych, dbający o zdrowie, realizujący swoje pasje. Krótko mówiąc – interesujący profesjonaliści.
Stereotypowe obawy i uprzedzenia, że silversi nie poradzą sobie we współpracy z młodszymi, są przesadzone. Ludzie z dużym stażem zawodowym mają różnorodne, nieprzedawnione kompetencje, silną motywację i nadal chęć do nauki. Są dobrymi specjalistami, ekspertami, menedżerami, prezesami. Podobnie można określić pracowników blue collar, ich zaangażowanie, determinacja, fachowa wiedza i doświadczenie może być nierzadko wzorem dla dzisiejszych młodych pracowników. Zatrudnianie silversów wzbogaca organizacje – pomaga kształtować harmonijny klimat i wspomaga transfer wiedzy.
Z tego artykułu dowiesz się:
Rekrutowanie silversów
Rekrutacja silversów tak naprawdę nie różni się rekrutacji nie-silversów. Sprawdzamy kompetencje, stosujemy testy, rozmawiamy z kandydatami o ich doświadczeniu zawodowym, motywacji i określamy stopień dopasowania do roli i zespołu.
Jak w każdej rekrutacji, mogą pojawić się problemy. To prawda, że różnica wieku może rzutować na komunikację i pewność siebie obu stron w relacji rekrutacyjnej. Jeśli rekruter ma niewielki staż, a kandydat jest starszy o 25 lat, rekruter może grać osobę bardziej doświadczoną, niż jest, a kandydat – osobę wyluzowaną lub przeciwnie, może być dominujący i krytyczny wobec rekrutera. Efekt takiej rozmowy może być różny. Dlatego warto pracować nad nastawieniem do innych i akceptacją różnorodności, w jakiejkolwiek roli występujemy.
Co jest kluczem do dobrej komunikacji międzypokoleniowej?
Na pewno otwartość, ciekawość i elastyczność. Nastawienie na zrozumienie, akceptacja różnic, umiejętność dostosowania stanowi o sukcesie dialogu międzypokoleniowego. Na rynku pracy mamy przekrój pokoleń od boomersów do zetek i tak naprawdę, nie ma odwrotu od wspólnej pracy.
Rekrutując silversów, warto być otwartym i zainteresowanym ich historią – można się od wówczas dowiedzieć ciekawych rzeczy o początkach kapitalizmu w Polsce, o firmach, ludziach i stylu pracy – te wspomnienia mogą również być źródłem wiedzy o kompetencjach i motywacji kandydatów.
Jesteś z pokolenia Y/Z i rekrutujesz silversów? Pamiętaj:
Gdy oni zaczynali pracę, mieli prostą motywację – zdobywanie szczytów (wyzwania) i dobre pieniądze (benefitów wtedy nie było).
Warto docenić ich doświadczenie zawodowe i życiowe, oni naprawdę zdobyli niejeden szczyt i zaliczyli niejeden upadek.
Możesz liczyć na ich odpowiedzialność i zaangażowanie.
Są mistrzami wielozadaniowości.
Szukają rozwiązań, nie odpuszczają.
Charakteryzuje ich dojrzałość emocjonalna i społeczna, mogą być wsparciem dla młodszych pracowników.
Mają wysokie standardy jakości pracy.
Są zorientowani na relacje (chętniej rozmawiają bezpośrednio, niż klikają).
Potrafią rozwiązywać problemy – znają z doświadczenia sytuacje konfliktowe, presję, przeżyli niejedną zmianę.
Nie będą szukać nowej pracy za pół roku.
Silversi szukający pracy naprawdę jej potrzebują i chcą pracować, ich motywacja jest inna niż kiedyś – dziś chcą czuć się potrzebni, dzielić się doświadczeniem, robić to, w czym są dobrzy.
Różnice międzypokoleniowe są, ale nie warto ulegać stereotypom. Dużą obawę rekruterów budzi chęć pracy srebrnych kandydatów na niższych stanowiskach. Niepotrzebnie, silversi z doświadczeniem na stanowiskach kierowniczych często poszukują pracy na stanowiskach eksperckich i specjalistycznych, a niekoniecznie menedżerskiej odpowiedzialności. Chętnie pełnią funkcję o mniejszym stopniu decyzyjności i wpływu.
Korzyści wynikające z zatrudniania silversów
Organizacja staje się różnorodna.
Transfer wiedzy jest bogatszy i wielokierunkowy.
Rosną zasoby mentoringowe organizacji.
Dzięki zróżnicowaniu kompetencji, punktów widzenia i opinii produktywność i kreatywność zespołów nabiera nowej jakości.
Zarządzanie zespołami zróżnicowanymi wiekowo
Zarządzanie silversami to kwestia empatii, elastyczności i uznania ich atutów. Odpowiednie podejście zwiększa ich zaangażowanie, lojalność i satysfakcję, co pozytywnie wpływa na całą firmę.
Zdarza się, że młodsi szefowie nie potrafią zarządzać osobami starszymi od siebie lub w zespole są niesnaski pomiędzy osobami w różnym wieku. Wówczas warto sięgnąć po pomoc trenera/coacha, zrealizować warsztaty integrujące, zapytać wszystkich o obawy, uprzedzenia i trudności w komunikacji. Bez dialogu, współpraca dryfuje na mieliznę, a przecież nie o to chodzi.
Jeśli chcesz efektywnie zarządzać zespołem silversów lub zespołem złożonym z osób w różnym wieku pamiętaj o poniższych działaniach i strategiach:
Indywidualne podejście uwzględniające potrzeby i preferencje różnych osób w zespole.
Docenianie doświadczenia i wiedzy silversów.
Nastawienie na porozumienie i wzajemne uczenie się.
Rezygnacja z mikrozarządzania.
Adekwatne delegowanie zadań.
Docenianie lojalności.
Otwartość na ich opinie.
Umożliwienie silversom pełnienia ról mentorskich (formalnie i nieformalnie).
Wspieranie rozwoju i oferowanie szkoleń.
Transparentna komunikacja pozbawiona uprzedzeń.
Inicjowanie wydarzeń integracyjnych, promujących współpracę międzypokoleniową.
Zapewnienie odpowiedniego wsparcia w zakresie korzystania z nowych technologii – szkolenia, tech-coaching.
Planowanie sukcesji, silversi prędzej niż później przejdą na emeryturę.
Polityka różnorodności i inkluzywności w wielu organizacjach jest faktem, a jej realizacja zależy między innymi od umiejętności zarządzania zespołami osób w różnym wieku. To niewątpliwie jedno z wyzwań dla ambitnych, nowoczesnych liderów.
Wynagrodzenie w euro czy złotówkach – wypłata pensji unijnej walucie
Zastanawiasz się jak wygląda wypłata wynagrodzenia w euro? Zobacz nasz artykuł na temat przeliczania wynagrodzeń w euro i przekonaj się, jakie to jest proste!
Od przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i otwarcia granic, polskie firmy coraz śmielej działają na rynkach zagranicznych, a Polacy są chętnie zatrudniani za granicą jako pracownicy delegowani. Wiele z naszych firm, w tym Agencje Pracy, współpracuje obecnie głównie z zagranicznymi kontrahentami, dokonując rozliczeń w obcych walutach, w tym wypłacając wynagrodzenie w euro. Kiedy możliwa jest wypłata wynagrodzenia w euro i jak wygląda?
Zapoznaj się z naszym artykułem, aby znaleźć odpowiedzi na te pytania.
Z tego artykułu dowiesz się:
Wynagrodzenie w euro – zasady przeliczania według kursu NBP
Zasady wypłacania wynagrodzenia w euro, jak i w każdej innej obcej walucie, są szczegółowo opisane w polskim Kodeksie pracy. Niemniej, gdy wynagrodzenie ma być wypłacane w obcej walucie, konieczne jest również uwzględnienie przepisów Kodeksu cywilnego, do którego odsyła artykuł 300 Kodeksu pracy w przypadku zagadnień nieuregulowanych w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 358 Kodeksu cywilnego, wartość waluty obcej określa się według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski (NBP).
Aby prawidłowo wyliczyć wynagrodzenie w euro, należy przeliczyć je po kursie NBP z dnia wymagalności roszczenia. W przypadku przelewów bierze się pod uwagę stawkę z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego obciążenie rachunku bankowego pracodawcy. Kwotę wynagrodzenia brutto w euro przelicza się na złotówki, po czym dokonuje się odpowiednich potrąceń, takich jak podatek dochodowy i składki ZUS, zgodnie ze standardowymi zasadami naliczania list płac. Po ustaleniu kwoty netto w złotówkach należy ponownie przeliczyć ją na euro, uzyskując w ten sposób kwotę netto, którą pracodawca wypłaci pracownikowi.
Chcesz pracować w Niemczech i otrzymywać wynagrodzenie w euro?
Oferujemy zatrudnienie ze wsparciem koordynatora.
Zadzwoń i dowiedz się więcej +48 22 290 27 65 lub sprawdź aktualne oferty pracy za granicą
Ochrona wynagrodzenia w euro – zasady i przepisy
Niezależnie od tego, czy pracownik otrzymuje wynagrodzenie w euro, czy w innej obcej walucie, rozliczenie pensji musi spełniać określone standardy ochrony płac. Kluczowym elementem tej ochrony jest przestrzeganie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w Polsce w danym roku. Pracodawca, wypłacający wynagrodzenie w euro, musi zapewnić, że po przeliczeniu na złotówki, zgodnie z kursem średnim Narodowego Banku Polskiego (NBP), kwota ta nie jest niższa niż aktualna krajowa płaca minimalna.
Jeśli po przeliczeniu wynagrodzenia okaże się, że jest ono poniżej obowiązującej minimalnej płacy, pracodawca ma obowiązek wyrównać tę różnicę. W praktyce oznacza to, że po przeliczeniu brutto wynagrodzenia na złotówki i dokonaniu odpowiednich potrąceń, takich jak podatek dochodowy oraz składki ZUS, kwota netto musi być ponownie przeliczona na walutę obcą, aby zapewnić pracownikowi należną wypłatę. Proces ten nie tylko chroni interesy pracowników, ale również zapewnia zgodność z przepisami prawa pracy i Kodeksu cywilnego.
Kiedy jest możliwa wypłata wynagrodzenia w euro?
Wypłata wynagrodzenia w euro jest możliwa tylko wtedy, gdy obie strony umowy, czyli pracodawca i pracownik, wyrażą na to zgodę. Pracodawca nie może jednostronnie narzucić wypłaty wynagrodzenia w innej walucie. Z tego powodu zaleca się uwzględnienie w umowie o pracę klauzuli określającej walutę, w której będzie dokonywana wypłata. Pracownik ma prawo odmówić otrzymywania wynagrodzenia w walucie innej niż obowiązująca w kraju, w którym pracuje.
Jeśli pracownik podpisuje umowę o pracę za granicą z Trenkwalder, ma możliwość otrzymania wynagrodzenia w euro lub złotówkach. Posiadanie konta walutowego nie jest wymagane, jednak wypłata w EURO jest korzystniejsza, ponieważ unika się wtedy podwójnego przewalutowania. Konto walutowe można założyć w większości polskich banków i korzystać z niego zarówno w Polsce, jak i za granicą.
Ustawa o ochronie sygnalistów – nowe obowiązki dla pracodawców
Sprawdź, co pracodawcy powinni wiedzieć o zmianie przepisów dotyczących ustawy o ochronie sygnalistów i jakie obowiązki na nich nakłada.
21 czerwca br., Prezydent RP podpisał ustawę o ochronie sygnalistów, która została opublikowana w Dzienniku Ustaw dnia 24 czerwca br. Podstawą polskiej ustawy są zapisy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii z dnia 23 października 2019 r.
Na co pracodawcy powinni zwrócić uwagę, aby sprawnie i bez błędów opracować odpowiednie procedury?
Z tego artykułu dowiesz się:
Kiedy wchodzi w życie ustawa o ochronie sygnalistów i jakich pracodawców dotyczy?
Jakie nowe obowiązki nakłada na pracodawców ustawa o ochronie sygnalistów?
Na jakich zasadach pracownicy tymczasowi podlegają ustawie o ochronie sygnalistów?
Czy ustawa o ochronie sygnalistów jest korzystna dla pracodawców?
Ustawa o ochronie sygnalistów – kim jest tzw. whisteblower?
Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie sygnalistów (ang. whisteblower) może nim zostać:
pracownik,
pracownik tymczasowy,
osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
przedsiębiorca,
prokurent,
akcjonariusz lub wspólnik,
członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
stażysta,
wolontariusz,
praktykant,
kandydat do pracy,
były pracownik.
Ponadto sygnalistami mogą być funkcjonariusze w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin; a także żołnierz w rozumieniu art. 2 pkt 39 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny.
Sygnalista ma kilka możliwości dokonania zgłoszenia:
zgłoszenie wewnętrzne dokonywane do pracodawcy,
zgłoszenie zewnętrzne do organu publicznego,
ogłoszenie publiczne (tylko w szczególnie określonych przypadkach).
Zgodnie z ustawą sygnalista jest objęty ochroną przed działaniami odwetowymi w następujących przypadkach:
Zgłoszenie w dobrej wierze tzn. sygnalista w momencie dokonania zgłoszenia musi mieć uzasadnione podejrzenie zaistniałego lub potencjalnego naruszenia prawa, do którego doszło lub prawdopodobnie dojdzie.
Zgłoszenie musi dotyczyć naruszeń prawa wskazanych w ustawie, tj. np. korupcji, ochrony środowiska czy ochrony konsumentów. Uwaga – pracodawcy mogą w wewnętrznych procedurach poszerzyć katalog z ustawy i przewidzieć możliwość zgłaszania naruszeń dotyczących obowiązujących u pracodawcy regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych – ale tu tylko zgłoszenie wewnętrzne będzie możliwe.
Zgłoszenie musi dotyczyć informacji, która została uzyskana w kontekście związanym z pracą.
Jeśli ww. przesłanki są spełnione, to sygnalista zostaje objęty ochroną z chwilą dokonania zgłoszenia. Ochrona sygnalisty polega na tym, że nie mogą być wobec niego podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań. Ustawa o ochronie sygnalistów wskazuje, na czym takie działania odwetowe mogą polegać, jednak nie jest to katalog zamknięty. Przykłady to: odmowa nawiązania stosunku pracy, rozwiązania umowy o pracę, wstrzymanie awansu, negatywna ocena wyników pracy, mobbing, dyskryminacja.
Kiedy wchodzi ustawa o ochronie sygnalistów i kogo dotyczy?
Przepisy ustawy o ochronie sygnalistów wchodzą w życie 25 września 2024. W związku z opóźnieniem (miało to nastąpić do 17 grudnia 2021 r.) część polskich pracodawców już wcześniej zaczęła opracowywać wewnętrzne procedury w swoich firmach czy instytucjach. Jednak bez polskiej ustawy, która wdraża do naszego porządku prawnego zapisy unijnej dyrektywy, nie mogli tego procesu zakończyć.
Teraz pracodawcy mają 3 miesiące na opracowanie stosownych procedur ochrony sygnalistów lub ich weryfikację pod kątem zgodności z polską ustawą. Obowiązek ten spoczywa zarówno na podmiotach prywatnych, jak i publicznych, które zatrudniają co najmniej 50 osób. Pracodawcy zatrudniający mniej niż 50 osób mogą, ale nie muszą wdrożyć w swoich organizacjach przepisów ww. ustawy.
Nowe obowiązki dla firm w ustawie o ochronie sygnalistów
Ustawa o ochronie sygnalistów nakłada na pracodawców szereg nowych obowiązków. Nieustanowienia procedury albo ustanowienie jej z naruszeniem istotnych wymogów wskazanych w ustawie podlega karze grzywny. Na co pracodawcy powinni zwrócić uwagę w procesie wdrażania postanowień ustawy?
– Ustalenie procedury zgłoszeń wewnętrznych musi być poprzedzone konsultacjami. Jeśli u pracodawcy działają związki zawodowe, konsultacje powinny być prowadzone z zakładową organizacją związkową. Jeśli nie ma związków zawodowych, konsultacje należy przeprowadzić z przedstawicielami osób świadczących pracę na rzecz pracodawcy wyłonionymi w trybie przyjętym u pracodawcy. Co ciekawe, ustawa określa czas prowadzenia takich konsultacji – mają one trwać nie krócej niż 5 i nie dłużej niż 10 dni liczonych od przedstawienia przez pracodawcę projektu procedury – podpowiada Dominika Domiańska-Drzazga, radca prawy w Trenkwalder.
W procedurze zgłoszeń wewnętrznych nieprawidłowości w firmie należy określić m.in.:
Kto będzie upoważniony do przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych – może to być wewnętrzna jednostka organizacyjna działająca u pracodawcy (np. konkretny dział), konkretna osoba w ramach struktury organizacyjnej (np. dyrektor HR) lub podmiot zewnętrzny (np. kancelaria prawna);
Sposoby przekazywania zgłoszeń przez sygnalistę oraz bezstronną wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub osobę w ramach struktury organizacyjnej, które będą upoważnione do prowadzenia działań następczych (m.in. weryfikacja zgłoszenia, kontakt z sygnalistą), tryb postępowania
z informacjami o naruszeniach zgłoszonymi anonimowo – pracodawcy mogą sami zdecydować czy takie zgłoszenia przyjmować, czy nie.
– Zgodnie z ustawą, sposoby przekazywania zgłoszeń wewnętrznych obejmują co najmniej możliwość dokonywania zgłoszeń ustnie lub pisemnie. Przy ustalaniu sposobów zgłaszania naruszeń warto wziąć pod uwagę rodzaj zakładu pracy oraz personel, jaki pracodawca zatrudnia, tak aby zgłoszenia nie były dla nich utrudnione. Formularz on-line, który sprawdzi się w przypadku pracowników biurowych, może być utrudnieniem dla np. pracowników produkcyjnych. W tym drugim przypadku lepszym rozwiązaniem może być umieszczenie skrzynki, do której będzie można wrzucać zgłoszenia. Przy czym powinna się ona znajdować w miejscu nieobjętym monitoringiem kamer – zaznacza Dominika Domiańska-Drzazga.
Oprócz wyznaczenia odpowiednich kanałów zgłaszania przez sygnalistów nieprawidłowości, pracodawcy muszą sporządzić oczywiście odpowiednią dokumentację, czy dostosować swoje systemy IT. Nie mniej ważna jest kampania informacyjna wewnątrz firmy, której celem będzie prawidłowe zaznajomienie pracowników z opracowanymi procedurami, np. poprzez zorganizowanie szkolenia, na którym zostanie pracownikom wytłumaczony cel wprowadzenia procedury zgłaszania naruszeń i główne założenia ustawy o ochronie sygnalistów.
– Pracodawcy mogą w wewnętrznych procedurach poszerzyć katalog naruszeń wskazanych w ustawie i przewidzieć możliwość zgłaszania naruszeń dotyczących obowiązujących u pracodawcy regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych. Pracownicy muszą zostać powiadomieni, że tylko zgłoszenie wewnętrzne będzie możliwe w takim przypadku – mówi Dominika Domiańska-Drzyzga.
Pracownicy tymczasowi a ustawa o ochronie sygnalistów
Pracownicy tymczasowi zostali wprost objęci przepisami ustawy o ochronie sygnalistów. Pracownik tymczasowy będzie mógł zgłosić naruszenie zarówno w agencji pracy tymczasowej, jak i u pracodawcy użytkownika – w zależności od tego, którego podmiotu naruszenie dotyczy.
Ważne jest, aby pracownicy tymczasowi zostali przez agencję pracy tymczasowej prawidłowo poinstruowani nie tylko, jakie naruszenia, ale też, do którego z podmiotów zgłaszać. Przy czym zarówno agencja pracy tymczasowej, jak i pracodawca użytkownik, powinni opracować wewnętrzną procedurę postępowania na wypadek zgłoszenia przez pracownika tymczasowego naruszenia dotyczącego drugiej strony.
– Wątpliwości może budzić odpowiedź na pytanie, który z podmiotów – agencja pracy tymczasowej czy pracodawca użytkownik powinien wliczyć do stanu osób zatrudnionych pracowników tymczasowych. W mojej ocenie należy przyjąć, że liczbę pracowników tymczasowych powinna uwzględnić agencja pracy tymczasowej, jako formalny pracodawca – tłumaczy Dominika Domiańska-Drzyzga.
Czy ustawa o ochronie sygnalistów jest korzystna dla firm?
Wdrożenie zapisów ustawy o ochronie sygnalistów może być odbierane przez pracodawców jako swego rodzaju rewolucja, czy dodatkowe obciążenie. Pracodawcy powinni jednak spojrzeć na obowiązek wdrożenia postanowień w swoich organizacjach przez pryzmat korzyści, jakie mogą się z tym wiązać dla organizacji.
Uzyskanie informacji o nieprawidłowościach w organizacji pozwoli na podjęcie odpowiednich działań naprawczych oraz uniknięcie konsekwencji prawnych czy finansowych. Może też zapobiec utracie renomy organizacji.